Ćwiczenia rozwijające słuch niewerbalny dla dzieci w wieku przedszkolnym. 

  Rozumienie mowy jest podstawą rozwoju umysłowego dziecka. Celem prowadzenia tego rodzaju ćwiczeń jest doskonalenie procesu rozumienia dźwięków mowy. Ćwiczenia te wspomagają rozwój mowy dziecka, ponieważ uczą koncentrować uwagę na sygnałach dźwiękowych i analizować je. Są przeznaczone dla wszystkich dzieci w wieku przedszkolnym. Jednak należy podkreślić, że ćwiczenia słuchowe są konieczne i niezwykle korzystne zwłaszcza dla: 

• dzieci z zaburzonym lub opóźnionym rozwojem mowy • dzieci z zaburzoną pamięcią słuchową 

• dzieci z deficytami rozwojowymi w zakresie analizy i syntezy słuchowej .

  Warto wiedzieć, że ćwiczenia słuchu niewerbalnego są dla dzieci świetną zabawą. Nie ma obawy, że wydadzą się dzieciom nudne i męczące. Można je przeprowadzić w prawie każdej sytuacji. Wysłuchiwanie dźwięków z otoczenia. To jedna z ulubionych zabaw dzieci w wieku przedszkolnym. Przedszkolaki chętnie rozpoznają: • Głosy zwierząt • Głosy natury: zjawisk atmosferycznych, płynącej wody, szumu drzew itd.. • Dźwięki wydawane przez różne przedmioty (przedmioty codziennego użytku – młotek, telefon, dźwięki przedmiotów na ulicy – samochody, karetka) • Odgłosy różnych czynności znanych dzieciom (np. mycie zębów, pluskanie się wodzie) • Dźwięki instrumentów muzycznych oraz instrumentów tworzonych przez dzieci i nauczyciela, np. kasza, cukier, śrubki umieszczone w słoiku, szelest gniecionego papieru. • Głosy znanych dziecku osób.

  Dzieci mogą rozpoznawać wcześniej znane sobie dźwięki oraz uczyć się zupełnie nowych dźwięków. Wykorzystywać można do tego: • realne sytuacje i prawdziwe przedmioty • ilustracje i towarzyszący im dźwięk z nośnika Innego rodzaju zabawą jest rozpoznawanie cech dźwięków: • natężenia • długości • wysokości • rytmu sekwencji dźwięków • liczby dźwięków 

Rozpoznawanie wysokości dźwięku. 

Prezentujemy dziecku raz niski, raz wysoki dźwięk. Możemy zaśpiewać jakąś nutę, zagrać dźwięki na cymbałkach, flecie lub innym instrumencie. Dzieci demonstrują, jakiego rodzaju dźwięk usłyszały za pomocą trzymanych w ręku (nisko lub wysoko) papierowych samolotów, ptaszków itd. 

Rozpoznawanie długości dźwięku.

 Dzieci, słuchając dźwięków różnej długości, mogą wybierać długie i krótkie paski, klocki, rysować krótkie i długie kreski lub zaznaczać umówioną długość na przygotowanym dla nich wykresie Rozpoznawanie liczby dźwięków Prezentujemy dźwięki o tych samych cechach – można stukać w bębenek, garnek, pudełko. Różnicuje jedynie ich liczbę. Dzieci układają np. tyle kółeczek, ile dźwięków usłyszą. Mogą również odtwarzać ilość dźwięków na bębenku, stukając młoteczkiem. 

Rozpoznawanie natężenia dźwięków.

 W umówiony sposób dzieci sygnalizują, czy usłyszały dźwięk cichy, czy głośny, np. głośno wołając lub kładąc palec na ustach. 

Rozpoznawanie rytmu dźwięków.

 Do tego rodzaju ćwiczeń możemy wykorzystywać instrumenty muzyczne, klaskanie, stukanie itd. Dzieci odtwarzają rytmy, klaszcząc, stukając, wygrywając rytm na instrumencie lub wykorzystują w tym celu symbole – wskazują lub układają sekwencje figur geometrycznych, klocków itd. Ważne, że zawsze zaczynamy od ćwiczeń łatwych i stopniowo je komplikujemy. 

Ćwiczenia pamięci słuchowej

 To kolejny rodzaj ćwiczeń wspomagających rozwój mowy. Możemy dziecku zaproponować: • zapamiętywanie kolejności zasłyszanych dźwięków (np. głosów zwierząt) • odtworzenie w kolejności zasłyszanych dźwięków (odtworzenie dźwięków np. instrumentów, odtworzenie ich rytmu, długości, wysokości i natężenia). 

Zabawa artykulacyjno – słuchowa. 

1. Naśladujemy deszcz – najpierw niewielki – stopniowo narastający, potem znowu niewielki. Bębnimy palcami w stół lub w podłogę – początkowo powoli, cicho i delikatnie, potem coraz mocniej i szybciej, na końcu znowu delikatnie. Zaokrąglamy usta, unosimy język za górne zęby i mówimy długie szszszsz (najpierw cichutko, potem głośniej, potem znowu cicho). 

2. Naśladujemy szum, bębnienie deszczu w różny sposób – szeleścimy srebrną folią, gazetą, uderzamy palcami w powierzchnię z tektury, plastiku, szkła, metalu, drewna.

Zagadki słuchowe 

1. Nasz dom jest skarbnicą pomocy logopedycznych – wszyscy mamy gazety, szklanki, garnki, pokrywki i łyżki. Proponuję zabawę dla całej rodziny: zawieśmy na oparciu dwóch krzeseł koc. Naszykujmy sobie różne przedmioty: gazety, metalową łyżeczkę, szklankę, garnek z pokrywką, butelkę z wodą, dwie drewniane łyżki. Osoba za kocem np. szeleści gazetą, stuka drewnianą łyżką w deskę, metalową łyżeczką w szklankę lub w garnek. Pozostali członkowie rodziny muszą odgadnąć, co jest źródłem dźwięku. 

2. Ciekawą zabawą jest samodzielne wykonanie różnego rodzaju grzechotek. Do niewielkich słoików lub plastikowych opakowań po jogurtach wsypujemy: cukier, makaron, fasolę, kaszę, śrubki, zakrętki od butelek itd. Słoiki zakręcamy, plastikowe opakowania zaklejamy. Bawimy się wydawanymi przez nie odgłosami, układamy z tych dźwięków rytmy (o rytmach opowiem następnym razem), wykorzystujemy je do dźwiękowych zagadek. Znaną dźwiękową zabawą jest nalanie do wysokich szklanek, kieliszków różnych ilości wody. Stukamy delikatnie w szkło łyżeczką i usłyszymy dźwięki różnej wysokości. 

3. Dziecko słucha i rozróżnia, a także naśladuje odgłosy zwierząt: miauczenie kota, szczekanie psa, muczenie krowy, rżenie konia, pianie koguta, gdakanie kury, gęganie gęsi, kwakanie kaczki, ćwierkanie wróbla, klekotanie bociana itd. Warto głosy zwierząt nazywać , pokazywać również dzieciom obrazki przedstawiające zwierzęta – aby rozwijało się słownictwo naszych dzieci i pogłębiała jego wiedza o świecie. 

4. Siadamy wygodnie w pokoju lub w kuchni, zamykamy oczy i na zmianę rozpoznajemy proponowane przez drugą osobę dźwięki:

 a) sprzętów domowych: suszarki, odkurzacza, telewizora, miksera i innych sprzętów domowych. 

b) czynności domowych: mycie rąk, zmywanie naczyń, wbijanie młotka, odgryzanie jabłka. Dzieci bawią się wraz z dorosłymi. Dziecko pod kontrolą osoby dorosłej myje ręce, zmywa talerzyki, kubeczki, gryzie jabłko, nalewa napój do szklanki, zaś rodzic włącza odkurzacz, suszarkę, stuka młotkiem, piłuje. 

c) Możemy też wspólnie identyfikować dźwięki, które rozlegają się w danej chwili wokół nas w domu i na ulicy. Razem zamykamy oczy i nasłuchujemy: dźwięku kroków, szumu zmywarki, pralki, odkurzacza, zmywarki, wody, warkotu silnika samochodu, autobusu, motoru, traktora, śpiewu ptaków. Ustalamy, gdzie jest zlokalizowane źródło dźwięku, czy jest ono blisko, czy daleko, czy dźwięk jest cichy – głośny, wysoki – niski, długi – krótki. Warto w ten sposób bawić się nie tylko w domu, lecz również na balkonie lub w ogrodzie. d) Kontynuacja zabawy w lokalizację źródła dźwięku (odmiana zabawy w „ciepło – zimno”). Szukamy schowanego w szafie, pod kocem, na balkonie budzika, radia, nakręcanej zabawki. 

Zabawy z rytmem. 

 Ten rodzaj ćwiczeń słuchowych jest bardzo atrakcyjny dla dzieci. Do tworzenia rytmów można wykorzystywać nie tylko instrumenty muzyczne (np. bębenek), ale też najróżniejsze przedmioty – stukamy drewnianymi patyczkami, klockami, pokrywkami. Możemy też klaskać i tupać. Odtwarzać usłyszane dźwięki możemy oczywiście w ten sam sposób. Ale warto sięgnąć po materiały plastyczne i różne inne mniej oczywiste pomoce, które pozwolą nam rytmy zwizualizować. Możemy rysować rytmy kredkami, farbami, węglem, układać je z patyczków, zapałek, plastikowych nakrętek, lepić z plasteliny i z masy solnej. 

1. Rozpoznawanie liczby dźwięków:

Początkowo prezentujemy dzieciom dźwięki o tych samych cechach – możemy klaskać, stukać w bębenek, w garnek, w podłogę. Różnicujemy jedynie liczbę dźwięków. Dzieci klaszczą, stukają tyle razy lub układają np. tyle kółeczek, ile dźwięków usłyszą.

2. Tworzenie i rozpoznawanie rytmów: 

Zaczynamy zabawę w tworzenie rytmów. Jedna osoba tworzy rytm, klaszcząc, tupiąc, stukając, wygrywając go na instrumencie i przedmiotach . Druga osoba odtwarza rytm również w formie dźwięku lub wykorzystuje w tym celu symbole – rysuje, lepi, układa sekwencje kropek, kresek, figur geometrycznych, klocków itd. 

Można bawić się odwrotnie. Najpierw układamy lub rysujemy rytm, a potem druga strona musi przedstawić go w formie  dźwiękowej. Warto, aby dzieci i ich opiekunowie naprzemiennie proponowali rytmy i je odtwarzali. Wtedy zabawa jest jeszcze lepsza. Ważne, że zawsze zaczynamy od ćwiczeń łatwych i stopniowo je komplikujemy. Dla dzieci młodszych wybieramy sekwencje z mniejszą liczbą dźwięków, łatwiejsze do powtórzenia.